-Birincisi, diğer canlılar gibi onu da tehtid eden doğa güçleridir.
-İkincisi ise, diğer canlılar arasından sıyrılarak dünyanın mutlak hakimi olduğunu ilan eden insanın kendi cinsidir.
Başlangıçta doğa ile başa çıkmak zorunda olan ilkel insan, karnını doyurmak üzere gene doğanın ona sunduğu nimetlerden istifade ediyor, doğal tehtidlerden korunmak için de mağaraya sığınıyordu. Taştan yonttuğu aletleri geliştirdikçe cesareti arttı; kendisinden daha güçlü olan canlılar için artık sadece bir av değil, aynı zamanda bir avcı da olmuştu.
Mitolojide Prometheus’un onu tanrılardan çalıp insana getirdiği için cezalandırıldığı yazılır. Tarihi bulgulara göre insan ateşi en az 400.000 yıldır kullanıyor; son bazı araştırmalara göre bu sürecin 700-800 bin yıl öncesine kadar gittiğine dair kanıtlar var. Önceleri sadece ısınmak ve hayvanlardan korunmak için ateşi kullanan ilkel insan, sonra eti pişirerek yemeyi, topraktan çömlek yapmayı, madenleri eritmeyi öğrendi, alet ve silahlarını geliştirdi. Ateşin sağladığı enerjinin henüz bilincinde olmaksızın başlayan bu serüven, diğer canlı türleri gibi sadece beslenme zincirinin bir halkası olarak yaşamını sürdürürken, ateşi disiplin altına alıp, enerji teknolojilerini sürekli geliştiriren insanı, diğer canlılar arasından sıyrılarak yeryüzünün belirleyicisi konumuna getiren en temel farkındalıklarından biridir. Ateş hem iyiliğin ve her şeye hayat veren güneşin, hem de kötülüğün ve yok edici yeraltı güçlerinin simgesi olmuştur.
Köpek insanın ilk refakatçisidir. 100.000 yıl kadar önce kurttan yolunu ayırıp insana takılarak ehlileştiğini söyleyenler var; eldeki arkeolojik bulgular ise bu birlikteliğin günümüzden 15.000 yıl önce insanın yerleşik düzene geçmesiyle başladığı gösteriyor.
İnsanın yerleşik düzene geçmesi neolitik dönem tarım devrimi olarak bilinir.
Gezici ve toplayıcı konumdan, çalışan ve üreten bir düzene geçen, bulduğu mağara ile yetinmeyerek, evini ve köyünü imar eden insanla birlikte toplumsal yaşamın da temelleri atılmış oluyordu. Filistin Eriha’da yapılan kazılardan elde edilen, bu döneme ait en eski bulgular şimdilik M.Ö. 9000 yıllarına işaret etmektedir. Evlerde tarım ürünlerinin saklanması amacı ile depoların ön görülmüş olduğu dikkat çekmektedir.
Mısır’da insanın ineği ehlileştirip onun sütünden istifade etmekte oluğunu gösteren çok sayıda kayıt bulunmaktadır. Çatalhöyük de, yeryüzündeki en eski insan yerleşimlerinden biridir. Burada yaşayan halkın köpek ile birlikte koyun ve keçiyi de evcilleştirmiş olduğunu, yabani sığır, yabani at, eşek, domuz ve geyik gibi hayvanları avladıklarını, özellikle de at ve sığırın törenlerde ziyafet sofralarını süsleklerini biliyoruz.
Bulunan en eski seramik parçacıkları insanın 24.000 yıl önce toprağı pişirmeyi öğrendiğini gösteriyor. En eski seramik kaplar 18.000 yıl önce, sırlı seramikler ise günümüzden 5000 yıl önce görülmeye başlanıyor. M.Ö. 6000’den beri Anadolu’da seramik torna kullanıldığı, hatta tornanın tekerleğin icadına ilham kaynağı olduğu tahmin ediliyor. Tarım ürünlerinin saklanması için eski dönemlerde pişirilmiş olan çömleklerin bir çoğu bugün dahi aynı amaçlar için kullanılmaktadır.
Toprağı pişirirken madenlerin de eridiğini fark eden insan, artık alet ve silahlarını bu yeni malzemeden üretmeye başlayacaktır. Aletler önce daha düşük ısıda eridiği için bronzdan, daha sonra da demirden işlenir.
Yerleşik düzene geçiş aynı zamanda mimarlık tarihinin de miladıdır. İnsanın ihtiraslarının göstergesi ve doğal güçlere başkaldırının simgesi olabilecek nitelikteki monumental mimari örneklerden bazıları doğal güçlere kafa tutabilmiş ve günümüze dek yaşaya gelmiştir.
İnsanın icat ettiği ilk makina parçası olması bakımından, ulaşım, taşımacılık ve savaşların geleceğinin belirleyici unsuru olmuştur. M.Ö. 4000 civarında ilk kez Sümerler tarafından kullanıldığı sanılmaktadır. O zamana kadar büyük yükler, kızak ya da kütükler üzerinde çekilerek ya da yuvarlanarak taşınırken, tekerlek ile birlikte insanın attığı adımların hız kazandığı söylenebilir.
Tekerleğin icadı ile aynı dönemde ortaya çıkan yazı, insanın M.Ö. 4000 civarında tarih öncesi dönemden tarih çağlarına geçişi sayılır. Topluluk halinde yaşamın beraberinde getirdiği sosyal sorunlar insanı önce yasaları yazılı olarak ortaya koymaya zorlamıştır. M.Ö. 1790 yılına tarihlenen Hammurabi Kanunları, insan tarafından kaleme alınan ilk hukuk belgesi olarak da bilinir.
Mevcut bulgulara göre, tarihe mal olmuş en eski edebi eserin ise M.Ö. 1200’de Sin-leqe-unninni tarafından anlatılan Gılgamış Destanı olduğu sanılmaktadır.
İnsanın kendi türü ile olan kavgası da en az insanlık tarihi kadar eskidir. Tanrı çiftçi Kabil’in adağını red edip, çoban olan kardeşi Habil’in adağını kabul edince, kardeşini kıskanan Kabil Habil’i öldürür ve tarihi kayıtlara geçmiş olan ilk cinayet de bu şekilde işlenmiş olur. Bundan böyle insanoğlu ötekini yok etmek için giderek daha etkili aletler icat ve imal etmeyi, öldürücü daha rafine buluşların peşinde koşmayı bir iş haline getirecektir. Böylece askerlik mesleği de ortaya çıkmış olur. Önce kendini korumak, sonra da diğer topluluklara egemen olmak için savaşçı bireyler yetiştirilecek ve ordular kurulacaktır.
Tekerleğin icadı sadece ulaşım ve taşımacılık sektörünün gelişmesine katkıda bulunmamıştır. Silah sektörü de savaş arabası ile ilk konvansiyonel savaş aracına sahip olmuş, araba kullanan ordular ötekilere karşı ciddi bir üstünlük sağlamıştır. M.Ö. 1274 yılında Hititler ile Mısır arasında meydana gelen Kadeş savaşında Mısır’ın 2000, Hititler’in ise 3500 savaş arabalası kullanmış oldukları kayıtlara geçmiştir.
Gemi yapımında öne çıkan denizci kavimler sadece kıtalar arası seyahat, ticaret, taşımacılık ve keşifler yapmakla kalmazlar, kurdukları donanma ile denizlere hakim olurlar ve giderek zenginleşirler. Önceleri sadece insan gücü ile yol alan gemiler, insanın yelkeni keşfederek ilk kez rüzgar enerjisini kaynak olarak kendine hizmet eder hale getirmesiyle birlikte giderek daha da uzaklara ulaşacaklardır.
Hayvanlardan sonra, insan gücünden de istifade edilebileceği fikri zikredilmeye başlandığında kölelik düzeni ortaya çıkıyor. Teknikleri geliştirerek güçlenen kavimler diğerlerini köleleştiriyorlar, onların emeğini sömürerek kendi işlerini ötekilere yaptırıyorlar. Geleceğe dair öngörü ve planlama yapan toplumlar etki alanlarını sürekli olarak genişleterek güçleniyor ve zenginleşiyorlar. Sürüklenmeye razı olanlar varlıklarını sürdürebilmek için köleliğe razı oluyor, itiraz edenler ise yok ediliyorlar.
Potasyum nitrat, kükürt ve odun kömürü karışımından büyülü bir güç elde edilebileceğinin farkına varmak ilk kez Çinlilere nasip olacaktır. 800 yıllarında barutu bulup onunla oynarken önce kendi evlerini ve mahallelerini yakarlar. Elden ele, dilden dile yeryüzüne dağılan barutla birlikte gelişme gösterecek olan ateşli silahlar sayesinde bundan böyle zayıf ve güçsüz olan da, akılsız olan da tetiğe dokunarak ya da fitili ateşleyerek canlının canına son vermenin tadına varacaktır.
Ateşli silahların icadı ile birlikte mertlik de sona erecek,
Savaşlar giderek kitlesel imhaya dönüşecektir.
Little Boy, yani Küçük Oğlan. Oğlan küçük ama marifeti büyük.
Demokrit’in parçalanamaz anlamına gelen “atomos” adını verdiği en küçük parçacık da sonunda insana dayanamayacak ve parçalanacaktır. (6 Ağustos 1945, Hiroşima)
İnsanoğlu karşı güçlerle başa çıkabilmek için yapmış olduğu arayış ve buluşlara en iyi niyetlerle yola koyulmuş olsa da, bu buluşların çoğu kez kötü niyetlilerce kendisine kötülük olarak geri dönmüş olduğunu da görürüz. İnsanın en iyi icatlarından biri de matbaadır. Matbaa sayesinde bilginin çoğaltılarak, yeryüzüne dağılması, geniş kitlelere ulaşması sağlanmıştır.
1712 yılı insanlığın gelecekteki faaliyetleri için bir dönüm noktasıdır. Buhar makinasının keşfi ile birlikte insanın işlevini çoğu yerde makinalar almaya başlayacak, fabrikalar kurulacak, ulaşım buhar gücü ile hız kazanacak, sanayi devrimi ile birlikte insanın sosyal yaşamında da olumlu ve olumsuz çok sayıda değişim kendini göstermeye başlayacaktır.
Milas’lı Thales’in henüz M.Ö. 6. yüzyılda kehribarın kumaşa sürtüldüğünde elektik yüklendiği ve bazı maddeleri çektiğini tespit eden ilk kişi olduğu söylenir. Elektrik doğada kendiliğinden vardır ve insan tarafından keşfedilmemiştir. Onun gücünün farkına varan insan elektriği kendine hizmet verebilecek şekilde üretmenin yollarını aramış ve bunu da 19. yüzyılda gerçekleştirmeyi başarmıştır.
Sonunda insan uçmayı da başarır. 1903 yılında Wright kardeşlerin imal ettiği karton kuş ile ilk kez kanatlanan insan aradan geçen yüz yıl içinde göklerin fatihi olarak barışta ve savaşta artık kendini demir kuşların marifetlerine teslim etmiş görünüyor.
İki dünya savaşı, nükleer tehtid, fosil kaynakların tükenmeye yüz tutması, iklim değişikliği, gıda darboğazı, yeni yeni hastalıklar ve gelecek nesilleri bekleyen henüz bilemediğimiz nice musibet...
Tüm bu olan bitenden habersizce, kuytu bir kenarda ilkel insana benzer koşullarda yaşamlarını sürdürmeye devam edenler, kendi evine sığmakta zorlanan türün yeryüzündeki geleceğinin yegane garantisi gibi görünüyor.